Restrukturyzacja gospodarstwa rolnego 2026 – czy rolnik może ogłosić restrukturyzację?

Zadłużone gospodarstwo rolne to często miks kilku ryzyk naraz: sezonowość wpływów, wysoka dźwignia inwestycyjna (ziemia, park maszynowy), wahania cen skupu i rosnące koszty produkcji. Dobra wiadomość: rolnik może korzystać z Prawa restrukturyzacyjnego — a dobrze dobrany tryb potrafi dać ochronę przed egzekucją i czas na ułożenie spłat.

W tym poradniku pokazujemy, kiedy restrukturyzacja ma sens, co realnie można ochronić (ziemia, sprzęt, kontrakty), jak dopasować układ do sezonu oraz jakie błędy najczęściej „wywalają” proces.

Jeśli chcesz szybko sprawdzić dostępne ścieżki i możliwości pomocy dla rolników, zobacz: restrukturyzacja rolników.

Czy rolnik może ogłosić restrukturyzację? Najważniejsze zasady

W praktyce sąd patrzy na to, czy gospodarstwo działa jak zorganizowane przedsiębiorstwo (produkcja, sprzedaż, umowy, pracownicy/sezonowość), a zadłużenie ma charakter „gospodarczy”. Jeżeli tak — restrukturyzacja jest realną opcją.

Jeśli chcesz uporządkować podstawy procedury (tryby, kroki, korzyści i ograniczenia), zobacz: Restrukturyzacja – co to jest i na czym polega? (2026).

Dlaczego rolnicy trafiają w spiralę zadłużenia?

Rolnictwo to branża szczególnie narażona na czynniki niezależne od człowieka: susze, powodzie, ASF, wahania cen skupu czy wzrost cen nawozów. Kredyty inwestycyjne (na ziemię, ciągniki, kombajny) są często wieloletnie i opiewają na wysokie kwoty, a harmonogram spłat nie zawsze uwzględnia sezonowość wpływów. Wystarczy jeden słabszy sezon, by pojawiły się zaległości, a wierzyciele (bank, leasing, dostawcy paliwa) rozpoczęli egzekucję. W takiej sytuacji kluczowa jest szybka reakcja – zobacz, jak zatrzymać komornika w artykule Czy restrukturyzacja wstrzymuje egzekucję komorniczą?.

Kiedy restrukturyzacja gospodarstwa rolnego ma sens (a kiedy nie)

Restrukturyzacja jest zwykle rozsądnym wyborem, gdy:

• po „oddechu” na długach gospodarstwo może generować dodatni cashflow (nawet po korektach w kosztach/produkcji),
• da się utrzymać bieżącą produkcję (paliwo, nawozy/pasze, energia, wynagrodzenia),
• masz dane do planu: wierzyciele + zabezpieczenia + realne prognozy sprzedaży,
• kluczowi wierzyciele są gotowi rozmawiać (bank, leasing, dostawcy).

Ryzyko rośnie, gdy gospodarstwo nie ma „z czego żyć” nawet po wstrzymaniu spłat starych długów, a kolejny sezon nie daje szans na odbudowę płynności. Wtedy warto porównać scenariusze wprost: Restrukturyzacja czy upadłość – co wybrać? (2026).

Jakie tryby restrukturyzacji działają w gospodarstwie?

W praktyce rolnicy najczęściej korzystają z dwóch ścieżek:

• Postępowanie o zatwierdzenie układu (PZ): najszybsze i najtańsze, ochrona przed egzekucją pojawia się po obwieszczeniu w KRZ i trwa 4 miesiące. W tym czasie trzeba zebrać głosy wierzycieli.
• Sanacja: stosowana, gdy potrzebne są głębsze zmiany (odstąpienie od niekorzystnych umów dzierżawy, redukcja zatrudnienia w zakładach przetwórczych). Zapewnia najszerszą ochronę, ale jest droższa i bardziej sformalizowana.

Rzadziej wybierane jest przyspieszone postępowanie układowe lub układowe – głównie wtedy, gdy jest wielu wierzycieli spornych lub długów publicznoprawnych.

Jeśli rozważasz restrukturyzację gospodarstwa i chcesz zobaczyć, jak wygląda wsparcie dla rolników w praktyce, sprawdź też: restrukturyzacja gospodarstw rolnych.

Jakie długi obejmuje układ w gospodarstwie

W typowym gospodarstwie do układu trafiają m.in. kredyty/pożyczki (w tym hipoteczne), leasingi, długi wobec dostawców oraz roszczenia kontrahentów. Wierzyciele zabezpieczeni (hipoteka, zastaw, przewłaszczenie) często wymagają osobnego podejścia: dłuższych terminów, innej struktury rat albo planu częściowej sprzedaży majątku.

Dlatego na starcie liczy się rzetelny spis zabezpieczeń i umów — bez tego układ może wyglądać „ładnie na papierze”, ale rozpaść się w głosowaniu.

Co można ochronić?

1. Ziemia rolna: wstrzymanie egzekucji z nieruchomości rolnych jest kluczowe dla zachowania warsztatu pracy. Licytacja ziemi jest blokowana, jeśli wierzytelność jest objęta układem.
2. Maszyny i sprzęt: leasingodawcy i banki nie mogą odebrać ciągników, kombajnów ani instalacji (np. biogazowni) za zaległości sprzed otwarcia postępowania, o ile po otwarciu płacisz bieżące raty.
3. Dopłaty i środki z ARiMR: co do zasady podlegają egzekucji, ale w restrukturyzacji można je przeznaczyć na bieżącą produkcję i układ, zamiast na komornika.
4. Kontrakty na dostawy płodów rolnych: kluczowi odbiorcy nie mogą wypowiedzieć umów tylko z powodu otwarcia postępowania.

Kroki przygotowawcze – jak nie stracić sezonu?

1. Diagnoza: spis wierzycieli (bank, leasing, dostawcy), kwoty, zabezpieczenia (hipoteka, zastaw rejestrowy, przewłaszczenie maszyn).
2. Cashflow z sezonowością: realny plan przepływów na 12 miesięcy z uwzględnieniem żniw, dopłat i okresów bez wpływów.
3. Audyt umów: które dzierżawy są zbyt drogie, jakie umowy dzierżawy lub skupu można renegocjować, które kredyty mają klauzule cross-default.
4. Wybór trybu: PZ dla szybkiej ochrony lub sanacja, gdy konieczna jest restrukturyzacja operacyjna.
5. Komunikacja z wierzycielami: banki i leasingodawcy często wolą układ niż egzekucję, bo zachowują wartościowy sprzęt i relację.

Egzekucja, komornik i rachunki: co restrukturyzacja daje realnie

Największą wartością na początku jest „pauza” na uporządkowanie sytuacji i rozmowy z wierzycielami. W praktyce chodzi o to, żeby przerwać spiralę zajęć, wypowiedzeń i presji „na jutro”, a przejść do planu (liczby + propozycje układowe + harmonogram).

Ważne: ochrona nie oznacza „wakacji od odpowiedzialności”. Po otwarciu postępowania trzeba pilnować bieżących zobowiązań (np. paliwo, pasze, energia, pracownicy), bo inaczej nawet najlepszy układ nie będzie wykonalny.

Jak zbudować układ dostosowany do sezonu?

Rolnicze przepływy są cykliczne. Układ powinien to odzwierciedlać:

• Raty po żniwach: np. 70% raty w okresie sprzedaży plonów, 30% poza sezonem.
• Karencja w spłacie kapitału: pierwsze 6–12 miesięcy na odbudowę produkcji, z bieżącym płaceniem odsetek.
• Redukcja kapitału: często 20–50% w grupach wierzycieli niezabezpieczonych, aby poziom rat był realistyczny.
• Harmonogram dla wierzycieli zabezpieczonych: osobna grupa dla banków hipotecznych, która może otrzymać dłuższy okres spłaty zamiast licytacji ziemi.

Restrukturyzacja a KOWR – o czym pamiętać?

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa ma prawo pierwokupu i wglądu w transakcje dotyczące ziemi rolnej. W restrukturyzacji trzeba:

• zgłosić zamiar sprzedaży lub wydzierżawienia ziemi,
• zaplanować ewentualne zmiany w strukturze gospodarstwa w zgodzie z ustawą o kształtowaniu ustroju rolnego,
• uwzględnić ograniczenia przy sprzedaży ziemi w planie restrukturyzacyjnym (np. pre‑pack lub sprzedaż części nieruchomości).

Współpraca z doradcą, który zna procedury KOWR, jest bezcenna – źle zaplanowana transakcja może wydłużyć proces o miesiące.

Jak finansować gospodarstwo w trakcie restrukturyzacji

W restrukturyzacji „wygrywa” ten, kto utrzyma produkcję. Najczęstsze źródła finansowania bieżącego to:

• uporządkowanie kosztów i szybkie renegocjacje (np. dzierżawy, warunki dostaw, serwis),
• sezonowe przesunięcie wydatków (tam, gdzie to możliwe bez spadku jakości produkcji),
• porozumienia z kluczowymi wierzycielami w sprawie bieżących dostaw (żeby nie wstrzymali paliwa/pasz),
• sprzedaż zbędnego majątku zaplanowana pod KOWR i układ (np. nieoperacyjne działki, sprzęt nieużywany).

Tu liczy się konkret: skąd będą pieniądze na produkcję w pierwszych 3–6 miesiącach i jak to wpływa na raty układu.

Studium przypadku – dwa gospodarstwa

Gospodarstwo zbożowe 200 ha (zadłużenie 7,5 mln zł)
Komornik zajął rachunek i wszczął licytację ciągnika. Rolnik zdecydował się na PZ. Po obwieszczeniu egzekucja została zawieszona, a sąd zwolnił środki na paliwo i wynagrodzenia. Układ przewidywał raty po żniwach i redukcję długu o 30%. Po dwóch sezonach gospodarstwo wróciło do dodatnich przepływów.

Gospodarstwo mleczne 120 krów (zadłużenie 5 mln zł)
Ze względu na umowy długoterminowe na dostawy mleka i zaległości leasingowe wybrano sanację. Zarządca odstąpił od drogiej umowy na pasze, renegocjował stawkę za odbiór mleka i sprzedał nieużywaną działkę. Maszyny pozostały w gospodarstwie, a bank zgodził się na wydłużenie spłaty kredytu hipotecznego o 8 lat.

Najczęstsze błędy rolników

• Zbyt późne złożenie wniosku: gdy komornik sprzeda już maszyny, restrukturyzacja nie przywróci ciągnika.
• Brak cashflow uwzględniającego sezon: raty rozłożone równomiernie w roku są nierealistyczne.
• Niedoszacowanie kosztów paliwa i nawozów: po otwarciu postępowania trzeba mieć środki na bieżącą produkcję, inaczej gospodarstwo staje.
• Brak rozmów z bankiem: wierzyciele zabezpieczeni (hipoteki, zastawy) muszą widzieć plan spłaty, inaczej będą głosować przeciw.

Koszty restrukturyzacji rolnika – ile trzeba przygotować?

Budżet zależy od skali gospodarstwa, liczby wierzycieli i trybu postępowania. Dla większości gospodarstw rodzinnych (3–8 mln zł zadłużenia) realistyczny jest budżet 60–130 tys. zł rozłożony na kilka miesięcy. Szczegółową kalkulację kosztów dla różnych trybów znajdziesz w artykule Ile kosztuje doradztwo restrukturyzacyjne – użyj go jako checklisty przed podjęciem decyzji.

FAQ – najczęstsze pytania o restrukturyzację gospodarstwa rolnego

Checklist przed złożeniem wniosku

• Aktualny spis wierzycieli z wyszczególnieniem zabezpieczeń (hipoteka, zastaw, przewłaszczenie).
• Prognoza plonów i cen skupu na 12 miesięcy, plus scenariusz pesymistyczny (pogorszenie cen o 10–15%).
• Inwentaryzacja maszyn i umów leasingowych wraz z numerami VIN i wartościami księgowymi.
• Budżet na paliwo, pasze i wynagrodzenia na pierwsze 3–6 miesięcy ochrony.
• Plan komunikacji z bankami, spółdzielnią mleczarską/odbiorcą oraz pracownikami sezonowymi.

Co zrobić po zatwierdzeniu układu?

• Wdrożenie monitoringu przepływów: aktualizuj cashflow co miesiąc i porównuj z założeniami układu.
• Raporty dla wierzycieli: krótkie, zrozumiałe raporty kwartalne zwiększają zaufanie i zmniejszają presję na egzekucję zastępczą.
• Inwestycje poprawiające wydajność: wymiana części maszyn, precyzyjne nawożenie, automatyzacja doju – drobne usprawnienia zwiększają marżę, co skraca realny czas spłaty.
• Dywersyfikacja przychodów: usługi rolnicze (koszenie, orka) lub agroturystyka mogą zapełnić luki płynności poza sezonem.
• Rezerwa na gorszy rok: buduj poduszkę finansową z każdej nadwyżki; jeden nieudany sezon nie powinien zburzyć układu.

Podsumowanie – ratuj warsztat pracy, zanim będzie za późno

Restrukturyzacja to realna tarcza dla gospodarstwa rolnego: zatrzymuje komornika, chroni ziemię i sprzęt, pozwala ułożyć raty pod sezon i zbudować trwały model spłat. Kluczem jest szybkie działanie, rzetelny cashflow i umiejętne negocjacje z wierzycielami. Jeśli Twoje gospodarstwo jest zadłużone, zacznij od rozmowy z doradcą restrukturyzacyjnym, zanim licytator zapuka do drzwi. Dzięki temu zachowasz warsztat pracy i perspektywę rozwoju na kolejne sezony.

Uwaga: artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej w konkretnej sprawie.