Czy restrukturyzacja dłużnika to koniec szans na odzyskanie pieniędzy?

Otrzymanie obwieszczenia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego przez kontrahenta często wywołuje u wierzycieli frustrację i poczucie bezsilności. Panuje powszechne przekonanie, że "firma uciekła przed długami", a pieniądze są bezpowrotnie stracone. To błędne i niebezpieczne myślenie. Restrukturyzacja to nie upadłość – jej celem jest spłata zobowiązań, choć na nowych, ściśle określonych zasadach.

Jako wierzyciel nie jesteś w tym procesie biernym obserwatorem. Prawo restrukturyzacyjne daje Ci szereg narzędzi, które pozwalają aktywnie wpływać na przebieg postępowania i maksymalizować szanse na odzyskanie należności. Jeśli Twoja sprawa wymaga pilnej interwencji, sprawdź, na czym polega profesjonalna obsługa wierzycieli w postępowaniach restrukturyzacyjnych.

W tym kompendium przeprowadzimy Cię przez proces restrukturyzacji z perspektywy wierzyciela – od momentu otwarcia postępowania, przez zgłoszenie wierzytelności, aż po głosowanie nad układem.

1. Pierwsze kroki po otrzymaniu informacji

Gdy dowiesz się o restrukturyzacji (z listu poleconego, maila od nadzorcy lub z systemu KRZ), musisz działać natychmiast. Zanotuj: * Datę otwarcia postępowania: To kluczowa cezura czasowa. Dzieli ona Twoje wierzytelności na te objęte układem (powstałe przed tą datą) i te bieżące (powstałe po tej dacie). * Sygnaturę sprawy: Niezbędna do każdego pisma procesowego. * Osobę Nadzorcy/Zarządcy: To z nim będziesz się kontaktować.

Ważne: Od dnia otwarcia postępowania nie możesz wszcząć nowej egzekucji komorniczej, a te toczące się zostają zawieszone z mocy prawa. Nie wysyłaj wniosku do komornika – to strata pieniędzy na zaliczki.

2. Zgłoszenie wierzytelności – nie przegap terminu!

W większości postępowań (sanacja, upadłość) masz 30 dni na zgłoszenie wierzytelności od momentu obwieszczenia. W postępowaniu o zatwierdzenie układu (PZU) to dłużnik umieszcza Cię w spisie, ale musisz to zweryfikować!

Co jeśli dłużnik Cię pominął?

Jeśli w PZU nie znajdziesz się w spisie wierzytelności, nie weźmiesz udziału w głosowaniu. Masz prawo złożyć sprzeciw do spisu wierzytelności. Wymaga to jednak precyzyjnego uzasadnienia i dowodów (faktury, umowy).

Więcej o technicznych aspektach tego procesu pisaliśmy w artykule: Zgłoszenie wierzytelności w systemie KRZ – poradnik.

3. Potrącenie wierzytelności (Kompensata)

To jedno z najskuteczniejszych narzędzi obrony wierzyciela. Jeśli dłużnik jest winien Tobie 100 tys. zł, a Ty jemu 80 tys. zł, możesz dokonać potrącenia. W restrukturyzacji jest to jednak ograniczone czasowo!

Uwaga: Oświadczenie o potrąceniu musisz złożyć w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania (lub od dnia, w którym dowiedziałeś się o otwarciu). Jeśli przegapisz ten termin, tracisz prawo do potrącenia i musisz spłacić swój dług w całości, a swoją wierzytelność odzyskiwać w ratach układowych.

4. Udział w Radzie Wierzycieli

W większych postępowaniach sąd może powołać Radę Wierzycieli. To organ kontrolny, który ma realny wpływ na działania dłużnika i zarządcy. Rada może np.: * Zezwalać na zaciąganie kredytów przez dłużnika. * Zgadzać się na sprzedaż majątku (np. nieruchomości). * Kontrolować wydatki firmy dłużnika.

Warto zabiegać o miejsce w tym gremium, aby mieć rękę na pulsie.

5. Ulga na złe długi (Odzyskanie VAT i CIT/PIT)

Restrukturyzacja nie blokuje możliwości skorzystania z ulgi na złe długi. * VAT: Jeśli faktura nie została opłacona przez 90 dni od terminu płatności, możesz skorygować swój podatek VAT należny (odzyskać VAT od Urzędu Skarbowego). * Podatek dochodowy: Możesz zaliczyć nieściągalną wierzytelność do kosztów uzyskania przychodu, jeśli zostanie ona uprawdopodobniona (otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego jest takim uprawdopodobnieniem!).

To sposób na odzyskanie chociaż części środków ("podatkowej") niemal natychmiast.

6. Głosowanie nad układem – moment decyzyjny

To finał postępowania. Dłużnik przedstawia propozycje układowe (np. redukcja długu o 20% i rozłożenie reszty na 5 lat). To Ty decydujesz, czy się na to zgodzić. * Głos "ZA": Daje szansę na odzyskanie większej kwoty niż w upadłości. * Głos "PRZECIW": Może doprowadzić do umorzenia postępowania i w konsekwencji do upadłości dłużnika.

Zanim oddasz głos, przeczytaj naszą analizę: Czy warto głosować za układem?. Decyzja powinna być poparta chłodną kalkulacją ekonomiczną (tzw. "testem prywatnego wierzyciela").

7. Wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo (Hipoteka, Zastaw)

Jeśli masz hipotekę na nieruchomości dłużnika lub zastaw na jego maszynach, jesteś w uprzywilejowanej sytuacji. Wierzytelności zabezpieczone rzeczowo nie są objęte układem z mocy prawa, chyba że wyrazisz na to zgodę. Oznacza to, że teoretycznie możesz nadal prowadzić egzekucję z przedmiotu zabezpieczenia (choć w sanacji może ona zostać czasowo wstrzymana przez sędziego). Twoja zgoda na objęcie układem jest zazwyczaj "kupowana" przez dłużnika lepszymi warunkami spłaty.

Profesjonalna reprezentacja wierzyciela

Postępowanie restrukturyzacyjne jest skomplikowane proceduralnie. Terminy są zawite (nieprzekraczalne), a system KRZ bywa nieintuicyjny. Jeden błąd formalny może kosztować Cię utratę szansy na odzyskanie pieniędzy.

Jeśli kwota zadłużenia jest znaczna, nie ryzykuj działania na własną rękę. Specjalistyczna obsługa wierzycieli obejmuje: 1. Analizę sytuacji prawnej dłużnika. 2. Zgłoszenie wierzytelności lub sprzeciwu do spisu. 3. Przygotowanie oświadczenia o potrąceniu. 4. Reprezentację na Zgromadzeniu Wierzycieli. 5. Negocjacje lepszych warunków układowych w Twoim imieniu.

Podsumowanie

Restrukturyzacja kontrahenta to trudna sytuacja biznesowa, ale daje większe szanse na zaspokojenie niż klasyczna windykacja czy egzekucja komornicza z pustego konta. Kluczem jest aktywność: monitorowanie obwieszczeń, terminowe zgłaszanie wierzytelności i świadome korzystanie z praw takich jak potrącenie czy ulga na złe długi.